در پی مجرم اعلام شدن معتادان متجاهر، قانون باید تغییر کند/ بهزیستی مسئول نگهداری از مجرمان نیست

«فرید براتی سده» مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره منابع لازم برای نگهداری از معتادان متجاهر در مراکز ماده ۱۶ گفت: سال گذشته قرار بود، مبلغ ۲۰ میلیارد تومان از سوی شورای اجتماعی کشور پرداخت شود، اما هیچ مبلغی از سوی شورای اجتماعی کشور به ما پرداخت نشده است و سال گذشته مبلغ ۱۰ میلیارد تومان از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر پرداخت شد و دوباره در سال جاری مبلغ ۱۰ میلیارد تومان دیگر از سوی ستاد مبارزه با موادمخدر پرداخت شده است.

وی با بیان اینکه در واقع ستاد مبارزه با مواد مخدر این بودجه را تامین کرده است، ادامه داد: معتقدم نمایندگان مجلس باید در این زمینه التفاط بیشتری داشته باشند، چرا که در قانون وظیفه مدیریت و ساماندهی معتادان متجاهر و همچنین ایجاد مراکز توانمندسازی و صیانت به بهزیستی سپرده شده است، بنابراین باید بودجه آن نیز به بهزیستی پرداخت شود نه اینکه در اختیار نهاد دیگری قرار بگیرد.

درخواست از مجلس برای بازنگری در قانون نگهداری از معتادان متجاهر

مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور تصریح کرد: البته ما معتقد هستیم با توجه به فرمایشات اخیر رئیس قوه قضاییه که اعلام کرده‌اند، معتاد متجاهر مجرم است، اساساً این قانون باید تغییر کند، چرا که ما مسئول نگهداری از مجرم نیستیم، بهزیستی یک دستگاه حمایتی و اجتماعی است. ما مراکز درمان داریم، اما از نگهداری مجرم ساز و کار مشخص خود را دارد، بنابراین به نظر ما این قانون باید اصلاح شود و باید در قانون برنامه هفتم و یا همین الان این موضوع مورد بازنگری قرار گیرد.

براتی سده خاطرنشان کرد: البته این به معنای آن نیست که ما نمی‌خواهیم از این افراد نگهداری کنیم، بلکه ما نباید از این افراد نگهداری کنیم، چرا که کار ما این نیست و ما نگهداری از مجرم را بلد نیستیم. منابع هم که در خصوص نگهداری این افراد به ما می‌دهند، هزینه بیهوده است؛ بنابراین قانون در این زمینه باید اصلاح شود. در آن زمان هم که نگهداری از معتادان متجاهر به بهزیستی سپرده شد، قرار بود این افراد از طریق بهزیستی درمان شوند، اما در حال حاضر مشخص شده است که این افراد درمان نمی‌شوند، در حالی که بهزیستی چندسال این کار را انجام داد، اما حال باتوجه به اینکه گفته شده است این افراد مجرم هستند، معتقدم در ابتدا قانون باید تغییر کند. البته ما بخشی از کار یعنی بازتوانی را می‌پذیریم، اما نگهداری از معتادان متجاهر در مراکز ماده ۱۶ واقعاً کار ما نیست و باید اصلاح شود.

لزوم تعیین‌تکلیف منابع نگهداری معتادان متجاهر

وی ادامه داد: اما اگر معتاد متجاهر بیمار تلقی شود و سازمان بهزیستی باید از او نگهداری کند، بنابراین باید منابع آن هم در اختیار ما قرار گیرد، نمی‌شود که مدیریت این مراکز را به بهزیستی بدهند، اما پول در جای دیگری باشد و ما بخواهیم پول را بگیریم و به ما ندهند و دائم هم این گلایه‌ها وجود داشته باشد.حرف ما این است که اگر در قانون نگهداری از معتادان متجاهر به سازمان بهزیستی سپرده شده است، باید منابع آن در اختیار بهزیستی باشد. به طور مثال نگهداری از بیماران روانی مزمن در قانون برنامه سوم توسعه به بهزیستی سپرده شده‌است، بنابراین منابع نگهداری از این بیماران نیز به طور کامل در اختیار بهزیستی قرار می‌گیرد، بنابراین پس چرا منابع نگهداری از معتادان متجاهر را به بهزیستی نمی‌دهند؟ من در بهزیستی به عنوان مسئول باید بدانم که چقدر منابع در اختیارم قرار می‌گیرد تا با توجه به منابع  بدانیم چه خدماتی را به معتادان ارائه دهیم.

مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور تاکید کرد: ما از نمایندگان مجلس درخواست می‌کنیم یا منابع نگهداری از معتادان متجاهر را به سازمان بهزیستی بدهند و یا این قانون را اصلاح کرده و هر نهادی که متولی نگهداری از معتادان متجاهر است را مشخص کنند.

براتی‌سده در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره نظارت بر کمپ‌های خصوصی نگهداری از معتادان گفت: ما مدتی که پذیرش معتادان متجاهر در کمپ‌ها ممنوع شده بود، هر مرکزی که معتادی را پذیرفت با آن برخورد کردیم.

وی ادامه داد: در حال حاضر نیز نظارت‌ها از این مراکز انجام می‌شود، برخی از این نظارت‌ها به طریق حضوری با رعایت پروتکل‌ها است. البته در گذشته با معتادان صحبت می‌کردیم و مسائل و مشکلات را از زبان خودشان می‌شنیدیم، اما در حال حاضر با توجه به شرایط کرونا کمتر می‌توانیم از نزدیک با معتادان ملاقات داشته باشیم، اما بازرسی‌های ما همچنان ادامه دارد و از مراکز بازدیدهای لازم به عمل می‌آید. اگر قرار باشد با بیماران دیدار مستقیمی داشته باشیم با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی است.

تعطیلی تعدادی از مراکز نگهداری معتادان

مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور با اشاره به بازدید غیرحضوری از این کمپ‌ها گفت: کار دیگری که اخیراً دفتر عملکرد ارزیابی سازمان انجام داده‌است و به صورت جدی دنبال می‌کند، تشکیل سامانه‌ای است که از طریق آن می‌توان به صورت مجازی مراکز را مورد ارزیابی و نظارت قرار داد. با مراکزی که موارد لازم را رعایت نمی‌کنند نیز برخورد می‌کنیم به طور مثال در اراک یکی از مراکز را به طور کامل به علت عدم رعایت ضوابط تعطیل کردیم. همچنین در کرمان نیز یک مرکز TC تعطیل شد، در استان‌های دیگر نیز چندین مرکز که پذیرش بدون مجوز انجام داده بودند نیز تعطیل شدند به هر حال به صورت دائم نظارت‌های ما از مراکز ادامه دارد، البته ممکن است که نسبت به قبل نظارت‌های حضوری کمتر شده باشد، اما به این معنا نیست که به طور کامل انجام نشود، چرا که وظیفه ما این است که در هر شرایطی بر این مرکز نظارت کنیم.

براتی سده خاطرنشان کرد: در حال حاضر نیز نزدیک به ۱۲۰۰ مراکز اقامتی میان مدت، حدود ۱۳۰۰ الی ۱۴۰۰ مرکز سرپایی، ۴۰ مرکز تی سی، ۲۵ مرکز توانمندسازی و حدود ۴۰۰ مرکز کاهش آسیب در کل کشور فعالیت می‌کنند.

وی همچنین درباره جمع‌آوری مراکز دی‌ای‌سی از نقاط شهری گفت: بهزیستی تنها مخالف خروج مراکز کاهش آسیب از مناطق شهری نیست، بلکه وزارت بهداشت نیز در این زمینه از ما جدی‌تر است. مراکز کاهش آسیب به آن صورتی که برخی‌ها معتقدند، نیست. یعنی ما نمی‌رویم در یک مکانی دکه ایجاد کنیم و معتادان به آنجا مراجعه کنند، بلکه معتادان در آن مناطق حضور دارند و ما براساس ارزیابی که در آن منطقه داریم، تشخیص می‌دهیم که آیا برای این منطقه نیاز است مرکز کاهش آسیب ایجاد شود یا خیر.

مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور تصریح کرد: در هر جایی که بیش از ۱۰۰ معتاد حضور داشته باشد، یک مرکز کاهش آسیب را ایجاد می‌کنیم، بنابراین این ما نیستیم که مرکز بزنیم و معتادان به آنجا مراجعه کنند، بلکه این معتادان هستند که در یک منطقه حضور دارند و ما در آنجا به آنها خدمت ارائه می‌دهیم، این خدمت نیز در راستای کاهش آسیب برای خودشان، خانواده و جامعه است.

تلاش بهزیستی برای ممانعت از وقوع سرقت‌های خرد و خفت‌گیری توسط معتادان

براتی‌سده خاطرنشان کرد:  این خدمات باعث می‌شود تعداد زیادی از معتادان از انجام سرقت‌های خرد و خفت‌گیری خودداری کنند، اگر ما این مراکز را تعطیل کنیم آیا تضمینی وجود دارد که این معتادان مجدداً به دنبال سرقت‌های خرد و خفت‌گیری نروند، هیچ کس نمی‌تواند چنین تضمینی بدهد، بنابراین اتفاقاً باید از این مراکز استقبال بیشتری نیز بشود.

وی ادامه داد: نکته دیگری که وجود دارد این است که قانون در این زمینه وجود دارد و در سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری از برنامه کاهش آسیب نیز یاد شده است. ما مراکز کاهش آسیب را در زندان‌ها نیز فعال کرده‌ایم و این اقدامات در آنجا نیز انجام می‌شود، چگونه می‌توانیم در خیابان این اقدامات را انجام ندهیم، ضمن اینکه قضات نیز از ما در این زمینه حمایت می‌کنند در جلساتی که قبلاً در دادستانی تهران داشتیم این مسائل مطرح شد و ما هم این موضوعات را مطرح کردیم و در آن جلسات نیز تاکید شد که کاهش آسیب باید ادامه پیدا کند، بنابراین ما نمی‌توانیم این مراکز را به این دلیل که یک دستگاه تمایلی به اجرای آن ندارد، متوقف کنیم.

مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور یادآور شد: در حقیقت دستگاه‌های اصلی متولی کاهش آسیب وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی هستند و پس از آن نیز سازمان زندان‌ها. ما معتقد هستیم، باید خدمات ارائه شود و این بر اساس نظرات کارشناسی است که صورت گرفته است، البته برخی اظهارنظرهایی مطرح می‌شود مبنی بر اینکه باید نظارت ما برای مراکز زیاد شود، ما این موضوع را می‌پذیریم و باید نظارت‌مان بر مراکز کاهش آسیب بیشتر باشد و اگر نظارت‌مان کم بوده است، از این بابت عذرخواهی می‌کنیم، اما این به معنای آن نیست که باید این مراکز تعطیل شود و اصلا این مراکز از نظر ما قابل تعطیل شدن نیستند. تعطیل کردن این مراکز مصادف است با عود دوباره بیماری‌های واگیر و رها شدن معتادانی که در حال حاضر خدمات دریافت می‌کنند، بنابراین معتقدم که نباید به دنبال تعطیلی مراکز کاهش آسیب باشیم.

مناطق پرآسیب باید ساماندهی شوند

براتی سده با اشاره به رفع مشکلات مناطق پرآسیب گفت: مهمترین مسئله این است که این مناطق پرآسیب ساماندهی شود. ساماندهی نیز به این معنی است که اگر خرده‌فروشی در محل وجود دارد، با آن خرده‌فروش برخورد شود نه با مرکزی که به محروم‌ترین بیچاره و درمانده‌ترین افراد جامعه خدمت می‌دهد و این نقض غرض است و چه کسی گفته است که باید مرکز خدمات‌رسانی تعطیل شود. وقتی مواد فروشی داخل پارک دستگیر می‌شود، ممکن است دیگر معتادی به آن منطقه مراجعه نکند. معتاد که برای دریافت سوزن و سرنگ به آن منطقه نمی‌آید، بلکه برای تامین موادش به آنجا می‌رود.

وی ادامه داد: معتاد در این مناطق حضور دارد، چراکه شرایط و بافتی که در آن منطقه وجود دارد، به گونه‌ای است که او را با این وضعیت می‌پذیرد. وقتی مواد فروش در منطقه باشد، محل مصرف و شرایط مصرف برای معتاد در آن منطقه هم مهیا باشد،‌ بنابراین این شرایط منطقه است که باید اصلاح شود، در چنین صورتی خود به خود معتاد از آن منطقه می‌رود، معتاد که از منطقه برود ما نیز همراه معتاد از آن منطقه می‌رویم، این گونه نیست که ما برویم، او هم به دنبال ما بیاید، او هیچ وقت به دنبال ما نمی‌آید و این برعکس است. آیا تصور می‌کنید معتاد برای گرفتن سرنگ و سوزن از منطقه‌ای به منطقه دیگر می‌رود. برخی می‌گویند ما به این افراد غذا می‌دهیم و اینها به دلیل دریافت غذا به آن منطقه می‌آیند، اما اینطور نیست معتاد اگر از گرسنگی هم بمیرد از موادش نمی‌گذرد، بنابراین اگر موادفروش باشد و در طرف دیگر هم ما با یک لقمه غذا ایستاده باشیم، معتاد به سمت ما نمی‌آید بلکه به سمت مواد فروش می‌رود، بنابراین باید در کنار برخورد با موادفروش، پاتوقی که در آنجا وجود دارد و معتاد می‌تواند به راحتی در آنجا مواد مصرف کند را از بین برد.